Savaş, Teknoloji Transferi ve Yerel Arşivcilik
Refik Akyüz, Serdar Darendeliler
(‘Anadolu’dan Bir Tanık: Bengüboz’un Objektifinden Mudurnu’da Erken Cumhuriyet Dönemi’ kitabının II. bölümü)
Ayşe Ege Yıldırım (ed.), Koç University VEKAM, Ankara, 2016, pp.19-27
Endüstri devrimi sonrasında, Fransa ve İngiltere’de yaklaşık eş zamanlı olarak ortaya çıkarak hayatımıza giren fotoğrafın çok hızlı bir
şekilde uygulama alanı bulduğu ve fotoğraf tarihinin -en azından- bir döneminde önemli işlerin üretildiği topraklarda yaşıyoruz. Fotoğrafın henüz çok taze olduğu 19. yüzyılda, fotoğrafın belli alanlarında dünya standartlarında işler üretmiş stüdyoların bulunduğu
bir coğrafyada yaşadığımızdan söz edebiliriz. Ülke yerine coğrafya tabirini kullanmamızın esas nedeni, bu fotoğraf stüdyolarının bahsi geçen dönemde -İstanbul ağırlıklı olsa da- Osmanlı Devleti’nin tümüne yayılan ve dolayısıyla Türkiye ile sınırlanmayan bir bölgede yer almaları. Şu sıralar üzerinden yaklaşık bir asır geçen Birinci Dünya Savaşı Osmanlı’ya son verirken, bugün de hâlâ çözülemeyen problemlerin kaynağı olan büyük değişikliklere yol açtı. Osmanlı’nın son dönemine damgasını vuran fotoğrafçılar da bu hoyrat değişimden nasiplerini alarak yerlerini yeni bir kuşağa bıraktı. Adına düzenlenen bu sergide işlerini göreceğiniz Ahmet İzzet Bengüboz da, hikayesi doğrudan Birinci Dünya Savaşı’yla bağlantılı olan ve savaşın hemen ardından fotoğrafçılık kariyerine başlayan Mudurnu’da yaşayıp çalışmış bir fotoğrafçı.
Ahmet İzzet Bengüboz fotoğrafları -muhtemelen bugüne ulaşamayan veya henüz ortaya çıkmamış- olası başka yerel arşivler arasından sıyrılarak önemli bir hafıza kaynağı olarak saklanmış ve bugüne taşınmış bir bütünlüğe sahip. Bu fotoğrafların arasındaki
portreler, bir yandan o günkü Mudurnu’nun yüzlerini günümüze taşırken diğer yandan bunların arkasındaki fotoğrafçının adeta bir
yönetmen gibi davranarak gerçekleştirdiği kararlı dokümantasyonu da yansıtıyor. Bengüboz’un hikayesi o günlerde çalışan, bildiğimiz
diğer -Müslüman Türk- fotoğrafçılardan farklı öğeler içeriyor.
[Tüm makaleyi orijinal pdf olarak görüntülemek ve indirmek için tıklayın]